10 biến chứng viêm phổi ở trẻ em nguy hiểm, cha mẹ cần biết sớm

Biến chứng viêm phổi ở trẻ em là gì? Viêm phổi là một bệnh lý hô hấp thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, có diễn tiến nhanh chóng, dễ gây biến chứng và có nguy cơ tử vong cao.

Viêm phổi ở trẻ có nguy hiểm không?

Vấn đề viêm phổi ở trẻ có nguy hiểm không là vấn đề được nhiều người thắc mắc. Và đáp án là có. Viêm phổi ở trẻ em khi không được phát hiện và can thiệp điều trị sớm, bệnh có thể gây biến chứng nguy hiểm, thậm chí lấy đi tính mạng của trẻ.

Viêm phổi là tình trạng viêm ở phổi, xảy ra do sự xâm nhập của các tác nhân gây bệnh (vi khuẩn, virus, nấm,…) gây tổn thương nhu mô phổi, khiến phế nang phổi bị viêm, chứa đầy mủ và dịch. Tình trạng này khiến trẻ hô hấp khó khăn, thiếu oxy cung cấp đến các tế bào.

Triệu chứng bệnh viêm phổi ở trẻ em khởi phát thường là mệt mỏi, nghẹt mũi, đau họng, ho, sốt nhẹ, thở nhanh,… Khi bệnh bước qua giai đoạn nặng, trẻ có các biểu hiện như khó thở, có hiện tượng rút lõm ngực khi hít vào, sốt cao kéo dài, bỏ bú, từ chối uống nước, da tím tái, nhợt nhạt, có dấu hiệu mất nước,…

Trẻ sinh non, có đề kháng kém, mắc bệnh mãn tính, suy giảm miễn dịch, có tiền sử mắc bệnh hô hấp, thường xuyên tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi, khói thuốc lá,… là những đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh viêm phổi.

Tại các nước đang phát triển, ước tính có khoảng 150 triệu trẻ bị viêm phổi mỗi năm, trong đó có khoảng 11 trẻ bị viêm phổi nặng, cần nhập viện điều trị. Tỷ lệ trẻ mắc bệnh viêm phổi tại các nước này lên đến 7 - 18%. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (2010), viêm phổi chính là nguyên nhân thứ 2 gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.

Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 2.9 triệu trẻ bị viêm phổi, khoảng 4.000 trẻ tử vong do bệnh lý này. Bệnh có tỷ lệ mắc cao vào mùa lạnh, mùa Đông - Xuân, có thể lây lan trực tiếp từ người ngày qua người khác hoặc gián tiếp qua tiếp xúc với các bề mặt chứa tác nhân gây bệnh.

Có nhiều tác nhân gây bệnh, do đó trẻ từng bị viêm phổi vẫn có thể bị tái nhiễm nhiều lần sau đó. Đối với viêm phổi tái nhiễm, tình trạng bệnh thường diễn tiến xấu và khó chịu hơn, gây khó thở, mất nước, mất điện giải, suy dinh dưỡng và gây nên các bệnh lý khác. (1)

10 biến chứng viêm phổi ở trẻ em

Nhiều trường hợp trẻ bị viêm phổi được đưa đến bệnh viện chữa trị khá muộn, thậm chí đã xuất hiện biến chứng do nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp khác, dẫn đến điều trị sai cách, chậm trễ. Một số biến chứng viêm phổi ở trẻ em có thể xảy ra:

1. Nhiễm trùng máu

Nhiễm trùng máu là một biến chứng viêm phổi ở trẻ em nguy hiểm, tốn kém và khó điều trị, dễ gây tử vong cho trẻ. Đây là tình trạng vi khuẩn viêm phổi đi vào hệ tuần hoàn gây nhiễm trùng máu dẫn đến sốc nhiễm trùng, có thể khiến trẻ bị tụt huyết áp nếu trẻ nhiễm khuẩn toàn thân. Huyết áp tụt xuống thấp, trẻ cần được cấp cứu ngay lập tức bởi tình trạng này khiến tim không thể bơm đủ máu đến các cơ quan, có thể ngưng hoạt động, tử vong.

2. Tràn dịch màng phổi

Viêm phổi khi không được điều trị sớm và đúng cách có thể khiến màng phổi (một lớp lót bên trong thành ngực, một lớp bao quanh nhu mô phổi) bị sưng lên, tăng lượng dịch trong khoang màng phổi, tràn dịch màng phổi. Biến chứng viêm phổi ở trẻ em này sẽ gây đau, nhói ngực cho trẻ khi hít vào, trẻ sốt cao, suy nhược, khó thở, ho nhiều, tăng bạch cầu. Tình trạng kháng thuốc có thể xuất hiện, gây khó khăn trong điều trị nếu trẻ bị tràn dịch màng phổi không được khắc phục kịp thời.

3. Tràn dịch màng tim

Tràn dịch màng tim khiến bóng tim to nhanh, trụy tim,… là những biến chứng viêm phổi ở trẻ em cực kỳ nguy hiểm.

4. Áp xe phổi

Viêm phổi nặng có thể dẫn đến tình trạng tích tụ túi mủ trong phổi - áp xe phổi. Mặc dù biến chứng này khá hiếm gặp nhưng nếu xảy ra, nó có thể để lại di chứng nặng nề và lâu dài cho trẻ. Nguy cơ áp xe phổi xảy ra cao hơn ở trẻ viêm phổi có tiền sử nhiễm trùng huyết, bệnh về răng miệng (viêm nướu,…), suy giảm miễn dịch.

5. Viêm phổi hoại tử

Viêm phổi, nhiễm trùng phổi nặng, không được cứu chữa đúng cách có thể dẫn đến hoại tử phổi. Biến chứng viêm phổi ở trẻ em này là tình trạng phổi bị viêm nhiễm tạo thành các hạt nhỏ, áp xe dưới 2cm ở các nhu mô phổi. Biến chứng viêm phổi hoại tử rất khó điều trị, diễn biến phức tạp, có thể gây tử vong nhanh chóng.

6. Xẹp phổi

Viêm phổi ở trẻ em, đặc biệt, trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh khi không được kiểm soát đúng cách, bệnh có thể gây biến chứng xẹp phổi. Tình trạng viêm nhiễm có thể gây sưng, phù nề niêm mạc phế quản, kích thích tiết dịch lòng phế quản, bít tắc đường thở.

7. Hội chứng nguy kịch hô hấp cấp

Hội chứng nguy kịch hô hấp cấp (ARDS) khi không được điều trị kịp thời, trẻ có thể rơi vào tình trạng thiếu hụt oxy trầm trọng, tổn thương não, ảnh hưởng hệ tuần hoàn, đe dọa tính mạng. Biến chứng viêm phổi ở trẻ em này thường xảy ra ở bệnh nhi viêm phổi 2 thùy khiến lưu lượng oxy trong máu thấp.

8. Suy hô hấp

Các chức năng của phổi sẽ bị ảnh hưởng khi bị viêm phổi, phổi không cung cấp đủ oxy trong máu, khó khăn trong loại bỏ carbon dioxide trong máu dẫn đến sự thiếu hụt oxy đến các cơ quan - suy hô hấp. Trẻ sinh non, có hệ miễn dịch suy yếu,… rất dễ gặp biến chứng suy hô hấp khi bị viêm phổi.

9. Hội chứng tan máu - Ure huyết cao

Một số trẻ viêm phổi do phế cầu khuẩn có thể gặp biến chứng hội chứng tán huyết - ure huyết cao (HUS). Nếu không có can thiệp kịp thời, biến chứng viêm phổi ở trẻ em này gây thiếu máu, giảm tiểu cầu, rối loạn chức năng thận, tăng nguy cơ mắc bệnh, suy thận, tử vong. Có đến 75% bệnh nhân mắc hội chứng tan máu cần được lọc máu và can thiệp sớm để bảo vệ sức khỏe, tính mạng.

10. Đông máu rải rác nội mạch

Viêm phổi do phế cầu khuẩn S.pneumoniae hoặc M.pneumoniae có thể gây rối loạn đông máu, gây biến chứng đông máu rải rác nội mạch (DIC). Biến chứng viêm phổi ở trẻ em này có thể dẫn đến hiện tượng chảy máu kéo dài, suy đa phủ tạng, bít tắc lòng mạch do tắc nghẽn dẫn đến tan máu,…

>>>Có thể bạn chưa biết: Viêm phổi ở trẻ em có lây không?

Điều trị bệnh viêm phổi ở trẻ em

Trẻ có các dấu hiệu viêm phổi hoặc nghi ngờ viêm phổi cần được đưa đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám, điều trị kịp thời, đúng cách. Tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh, độ tuổi, tiền sử bệnh, mức độ tổn thương do bệnh gây ra, bác sĩ sẽ lựa chọn và tư vấn phương pháp điều trị viêm phổi ở trẻ phù hợp nhất. (2)

Viêm phổi nhẹ, do virus gây ra thường sẽ được bác sĩ hướng dẫn chăm sóc tại nhà. Một số thuốc điều trị triệu chứng, hạ sốt, giảm đau có thể kê toa với liều lượng phù hợp. Thuốc kháng sinh sẽ không được sử dụng nếu trẻ viêm phổi không liên quan đến vi khuẩn (trừ trường hợp trẻ viêm phổi có dấu hiệu bội nhiễm vi khuẩn). Thuốc kháng virus sẽ được bác sĩ cân nhắc sử dụng nếu tình trạng bệnh viêm phổi do virus có diễn tiến nặng, nghiêm trọng.

Trẻ viêm phổi nặng, do vi khuẩn thường sẽ được yêu cầu nhập viện để bác sĩ và các nhân viên y tế chăm sóc tích cực, phòng ngừa biến chứng. Quá trình điều trị bằng kháng sinh sẽ được kiểm soát nghiêm ngặt theo một phác đồ cụ thể. Nếu trẻ gặp khó khăn trong hô hấp, các liệu pháp hỗ trợ hô hấp sẽ được sử dụng để hỗ trợ.

Phòng ngừa viêm phổi ở trẻ em

Bệnh viêm phổi có thể xảy ra ở bất kỳ trẻ nào; do vậy, phụ huynh cần chủ động tăng cường đề kháng và phòng ngừa bệnh lý này cho trẻ.

1. Liệu pháp bảo vệ

Thói quen sống sạch sẽ, lành mạnh, tránh tiếp xúc với nguồn bệnh là những điều cần thiết để bảo vệ trẻ trước nguy cơ mắc bệnh viêm phổi:

• Tập cho trẻ thói quen dùng khăn giấy hoặc khuỷu tay (nếu không có sẵn khăn giấy) để che miệng khi ho, hắt hơi,… sau đó vứt khăn giấy đã sử dụng vào thùng rác và rửa sạch tay với xà phòng khử khuẩn.
• Vệ sinh, khử khuẩn đồ chơi, vật dụng cá nhân của trẻ thường xuyên.
• Tránh cho trẻ dùng chung đồ dùng cá nhân với người khác.
• Hướng dẫn trẻ vệ sinh mũi miệng bằng nước muối sinh lý hàng ngày.
• Tạo không gian sống, phòng ốc sinh hoạt sạch sẽ, trong lành, thoáng khí, tránh để trẻ tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm, nhất là khói thuốc lá.
• Tập cho trẻ thói quen rửa tay với xà phòng khử khuẩn sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn.
• Tránh để trẻ đưa tay chạm lên mặt, miệng, mắt,…
• Cho trẻ ăn uống đủ chất, lành mạnh, uống nhiều nước.
• Tránh cho trẻ tiếp xúc với người đang mắc bệnh hoặc người có dấu hiệu mắc bệnh đường hô hấp, viêm phổi.

2. Liệu pháp dự phòng

Vacxin là liệu pháp dự phòng viêm phổi hiệu quả cho trẻ mà phụ huynh không nên bỏ qua. Trẻ vẫn có nguy cơ mắc bệnh này sau khi tiêm phòng nhưng bệnh sẽ ít nguy hiểm và dễ điều trị hơn. Do vậy, phụ huynh nên cho trẻ tiêm phòng đầy đủ, đúng lịch và đủ mũi.

Các loại vacxin có tác dụng dự phòng viêm phổi:

• Vacxin 6 trong 1: phòng 6 bệnh ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm gan B, viêm phổi, viêm màng não do vi khuẩn Hib.
• Vacxin 5 trong 1: phòng 5 bệnh ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm phổi, viêm màng não do vi khuẩn Hib.
• Vacxin Synflorix hoặc Prevenar 13: phòng bệnh viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm trùng máu,… do phế cầu khuẩn.
• Vacxin cúm mùa: phòng bệnh cúm mùa, giảm biến chứng của các bệnh hô hấp.
• Vacxin 3 trong 1: phòng ho gà, bạch hầu, uốn ván.
• Vacxin Menactra: phòng biến chứng viêm phổi do não mô cầu khuẩn tuýp A, C, Y, W-135.
• Vacxin VA-Mengoc-BC: phòng biến chứng viêm phổi do não mô cầu khuẩn tuýp B, C.

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ tới bệnh viện theo địa chỉ:

Hy vọng với những thông tin trên, quý phụ huynh đã hiểu rõ hơn về các biến chứng cũng như sự nguy hiểm của viêm phổi. Biến chứng viêm phổi ở trẻ em rất nguy hiểm và khó điều trị dứt điểm, chủ động phòng ngừa viêm phổi là vô cùng cần thiết, giúp trẻ giảm nguy cơ đối mặt với các biến chứng do bệnh gây ra.