Chụp x quang sọ não: Quy trình chỉ định và cách đọc phim chụp

Chụp X-quang sọ não giúp bác sĩ phát hiện các bệnh lý, tổn thương ở xương hộp sọ và não bộ. Đây là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh cơ bản đã được áp dụng từ lâu trong y tế.

Chụp X-quang sọ não thường được áp dụng trong trường hợp người bệnh có dấu hiệu bị chấn thương hoặc mắc bệnh lý liên quan đến sọ não, điển hình như tăng áp lực nội sọ, u não… Nhiều trường hợp bác sĩ có thể chỉ định thêm kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh khác để bổ sung. Vậy, kỹ thuật chụp X-quang sọ não là gì? Có rủi ro nào không? Quy trình thực hiện ra sao?

Chụp X-quang sọ não là gì?

Chụp X-quang sọ não là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia bức xạ X để tạo ra hình ảnh giải phẫu hộp sọ. Từ đó, bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác những tổn thương ở sọ não (bệnh lý về xoang, chấn thương sọ não…) và các vấn đề trong não bộ (u não, tăng áp lực nội sọ…).

Sọ não là bộ phận bao quanh não có cấu trúc cứng cáp, đóng vai trò bảo vệ não. Mọi tác động làm ảnh hưởng hoặc thay đổi cấu trúc hộp sọ đều có nguy cơ làm tổn thương não. Ngược lại, những bệnh lý xảy ra bên trong não cũng có thể làm thay đổi hình thái của hộp sọ. Ảnh phim X-quang sọ não giúp bác sĩ quan sát được chi tiết hình ảnh xương sọ, mũi, xoang và cả khuôn mặt, từ đó đưa ra chẩn đoán chính xác về tổn thương ở sọ não hay bên trong não. Thông thường, kỹ thuật chụp X-quang sọ não được thực hiện ở 2 tư thế là thẳng và nghiêng.

Khi nào cần chụp X-quang sọ não?

Thông thường, bác sĩ sẽ chỉ định cho người bệnh thực hiện chụp X-quang sọ não khi nghi ngờ người này mắc phải những tổn thương, bệnh lý sau đây:

• Xương sọ bị dị tật bẩm sinh, nứt gãy xương sọ, có dị vật trong xương sọ.
• Sọ não bị chấn thương.
• U não như u tuyến yên, u màng não…
• Rối loạn chuyển hóa, nội tiết khiến xương sọ bị biến dạng.
• Bệnh lý ở vùng xoang mũi.
• Vôi hóa bên trong não.

Đây là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh có sử dụng tia bức xạ. Do đó, người bệnh vẫn có nguy cơ nhiễm phóng xạ, dù rất hiếm gặp. Thế nên, người bệnh thuộc nhóm đối tượng có cơ địa đặc biệt như trẻ em, phụ nữ mang thai/đang cho con bú sẽ nhạy cảm hơn với yếu tố rủi ro liên quan đến tia bức xạ từ kỹ thuật chụp X-quang sọ não. Vì vậy, nếu thuộc nhóm đối tượng kể trên người bệnh cần thông báo cho bác sĩ biết để có biện pháp che chắn đặc biệt.

Kỹ thuật chụp X-quang sọ não

Chụp X-quang sọ não bao gồm 2 phương pháp chụp là chụp với tư thế thẳng và nghiêng, cụ thể như sau:

1. Chụp X-quang sọ não tư thế thẳng

Để thực hiện kỹ thuật này, người bệnh cần nằm ngửa trên bàn chụp X-quang hoặc đứng thẳng vào giá chụp, 2 cánh tay duỗi thẳng dọc theo thân mình. Sau đó, kỹ thuật viên chụp X-quang sẽ điều chỉnh tư thế người bệnh nằm ở giữa bàn và đường nối 2 lỗ tai song song với phim chụp. Khi đó chùm tia X được chiếu vào giữa trán, thẳng góc với mặt phim để ghi nhận toàn bộ hình ảnh giải phẫu của hộp sọ.

2. Chụp X-quang sọ não tư thế nghiêng

Với tư thế nghiêng, kỹ thuật viên chụp X-quang sẽ hướng dẫn người bệnh nằm sấp trên bàn chụp, 2 cánh tay duỗi dọc theo thân mình. Kỹ thuật viên sẽ điều chỉnh sao cho mặt phẳng chính diện song song với mặt phim, đồng thời mặt phẳng Virchow (đường nối ống tai với bờ dưới hốc mắt) thẳng góc với phim và đỉnh đầu của người bệnh nằm dưới bờ trên cassette khoảng cách 5 cm. Sau đó, chùm tia X sẽ chiếu xuyên qua 1 điểm thẳng góc mặt phim, nằm trên trung điểm đường Reid khoảng 2.5 cm.

Quy trình chụp X-quang sọ não

Mời bạn cùng tìm hiểu quy trình chụp X-quang sọ não qua những thông tin cụ thể dưới đây:

1. Trước khi chụp X-quang sọ não

Tại phòng chụp X-quang, kỹ thuật viên hoặc bác sĩ sẽ cung cấp cho người bệnh những thông tin cần biết về kỹ thuật này. Quy trình chụp X-quang sọ não diễn ra đơn giản, nhanh chóng, không có quá nhiều yêu cầu đặc biệt và người bệnh không cần nhịn ăn trước khi chụp. Tuy nhiên, vì đây là kỹ thuật có sử dụng tia bức xạ X nên người bệnh cần loại bỏ những vật dụng, trang sức kim loại ra khỏi cơ thể, sau đó thay quần áo chuyên dụng trước khi thực hiện.(1)

2. Thực hiện chụp X-quang sọ não

Bác sĩ yêu cầu người bệnh vào đúng tư thế để chụp X-quang. Người bệnh cần giữ yên vị trí này trong vài phút để kỹ thuật viên bắt đầu phóng tia X. Đồng thời, trong trường hợp nghi ngờ sọ não bị chấn thương, người bệnh sẽ được chăm sóc đặc biệt suốt quá trình chụp X-quang để hạn chế gây tổn thương (ví dụ như sử dụng nẹp cổ khi có nghi ngờ gãy cột sống cổ). Trong suốt quá trình thực hiện, kỹ thuật viên có thể yêu cầu người bệnh điều chỉnh tư thế để khảo sát sọ não và não ở nhiều góc độ.

3. Sau khi chụp X-quang sọ não

Sau khi kết thúc quá trình chụp X-quang sọ não, người bệnh cần chờ vài phút để bác sĩ kiểm tra sơ bộ về chất lượng ảnh phim. Nếu kết quả phim X-quang bị mờ, người bệnh có thể phải thực hiện lại kỹ thuật này. Sau đó người bệnh có thể ra về và ăn uống, sinh hoạt như bình thường. Tuy nhiên nếu người bệnh có chấn thương thì phải hạn chế cử động mạnh.

Kết quả chụp X-quang sẽ được bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh phân tích và gửi lại cho bác sĩ chỉ định để chẩn đoán, đưa ra hướng điều trị phù hợp. Nếu bác sĩ nghi ngờ người bệnh mắc bệnh lý ở sọ não hoặc bên trong não thì có thể chỉ định thực hiện thêm các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu khác, ví dụ như chụp cộng hưởng từ sọ não (chụp MRI) và chụp cắt lớp vi tính sọ não (chụp CT Scanner).

4. Kết quả từ phim chụp X-quang sọ não

Bác sĩ chẩn đoán hình ảnh sẽ phân tích kết quả chụp X-quang sọ não dựa vào các yếu tố như sau:

4.1 Dựa vào hình dáng vòm sọ

Kết quả phim X-quang sọ não bình thường thể hiện:

• Vòm sọ có cấu tạo từ bản sọ trong và ngoài, đây là 2 lớp xương dẹt, mỏng. Giữa 2 lớp xương này là xương xốp chứa các tĩnh mạch.
• Chiều cao và chiều dài của hộp sọ có tỷ lệ nhất định với nhau.

Kết quả phim X-quang sọ não bất thường thể hiện:

• Hộp sọ bị biến dạng hoặc thay đổi kích thước.
• Hộp sọ có hiện tượng bị nứt gãy, lún xuống do khối u hoặc chấn thương.

4.2 Dựa vào các đường khớp của xương sọ

Kết quả phim X-quang sọ não bình thường thể hiện:

• Phim X-quang thể hiện đường khớp sọ rõ ràng. Đây là phần tiếp nối các phần của xương sọ với nhau, bao gồm phần xương trán, xương thái dương, xương đỉnh, xương đá, xương chẩm.

• Trên phim X-quang thể hiện rõ ràng 2 khớp quan trọng là khớp trán đỉnh và khớp đỉnh chẩm. Ở trẻ em, phần xương sọ chưa phát triển hoàn chỉnh, tạo thành các thóp bao gồm thóp trước, trước bên, thóp sau và sau bên. Trong khi đó, các phần xương sọ của người trưởng thành tiếp nối chặt chẽ với nhau và khớp sọ có hình răng cưa.

Kết quả phim X-quang sọ não bất thường thể hiện:

• Các phần xương sọ không tiếp nối với nhau và các khớp sọ bị giãn nở đáng kể. Đây có thể là biểu hiện của tình trạng tăng áp lực nội sọ.

• Trong đó, giãn khớp sọ não cũng chính là một trong những dấu hiệu cho thấy sọ não của người bệnh có thể do chấn thương.

4.3 Dựa vào hố yên

Cách đọc phim X-quang sọ não dựa vào hố yên được áp dụng trong trường hợp người bệnh chụp ở tư thế nghiêng.

Kết quả phim X-quang sọ não bình thường thể hiện:

• Cấu trúc hố yên được thể hiện rõ ràng bao gồm lòng hố yên, miệng hố yên, mấu yên trước và sau.

Kết quả phim X-quang sọ não bất thường thể hiện:

• Mấu yên trước dính liền với mấu yên sau vì có tình trạng đóng vôi dây chằng liên mấu.
• Lòng hố yên bị giãn rộng lan tỏa thành hình dạng lòng chảo.
• Miệng hố yến có tình trạng giãn rộng đáng kể.

4.4 Dựa vào vết ấn điểm chỉ

Kết quả phim X-quang sọ não bình thường thể hiện:

• Vết ấn điểm có hình dạng giống như vết các ngón tay. Ở người bình thường, vết ấn điểm chỉ xuất hiện vào lúc 8 tuổi và thể hiện rõ hình dạng nhất khi người này trong độ tuổi từ 20 đến 25 tuổi. Đồng thời, khi tuổi cao vết ấn điểm chỉ sẽ mờ dần. Trên phim chụp X-quang sọ não, vết ấn điểm thường được thấy rõ nhất ở vùng thái dương.

Kết quả phim X-quang sọ não bất thường thể hiện:

• Các vết ấn điểm chỉ có thể tăng thêm về số lượng và chiều sâu do tăng áp lực sọ não. Tuy nhiên để bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác sự xuất hiện của các vết ấn này là bình thường hay bất thường, người bệnh cần thực hiện thêm kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính CT Scanner.

4.5 Dựa vào các đường mạch máu

Thông thường, phim chụp X-quang vòm sọ não thể hiện các đường sáng nhỏ có phân nhánh, đây chính là hệ thống mạch máu nội sọ. Dựa vào những biểu hiện bất thường của các đường mạch máu nội sọ, bác sĩ có thể chẩn đoán được tình trạng tổn thương ở não hoặc sọ não và đưa ra hướng điều trị phù hợp.

Chụp X-quang sọ não bao nhiêu tiền?

Chụp X-quang là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh quen thuộc, có chi phí hợp lý. Chi phí chụp X-quang sọ não tại những cơ sở y tế khác nhau sẽ có sự chênh lệch, phụ thuộc vào các yếu tố như cơ sở vật chất, hệ thống máy móc, kỹ thuật chụp X-quang, trình độ của đội ngũ bác sĩ và kỹ thuật viên…

Chi phí chụp X-quang sọ não tại những bệnh viện uy tín có thể sẽ cao hơn vì bằng máy móc hiện đại, công nghệ chụp tiên tiến với sự hỗ trợ của đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm. Nhờ máy móc hiện đại, thời gian chụp X-quang có thể được rút ngắn nhưng kết quả phim X-quang vẫn đạt chất lượng tốt giúp bác sĩ chẩn đoán tổn thương sọ não chính xác.

Nên chụp X-quang sọ não ở đâu?

Hiện nay, người bệnh có thể chụp X-quang sọ não ở hầu hết cơ sở y tế trên cả nước. Tuy nhiên, khi cần thăm khám và chụp X-quang sọ não người bệnh nên chọn thực hiện tại bệnh viện uy tín để bảo vệ sức khỏe cho bản thân.

Trung tâm Chẩn đoán Hình ảnh và Điện quang Can thiệp tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là cơ sở y tế uy tín cung cấp đa dạng các dịch vụ chụp X-quang kỹ thuật số, trong đó có chụp X-quang sọ não. Tại đây cung cấp dịch vụ chụp X-quang an toàn, nhanh chóng, sử dụng phim chụp tốc độ cao, dùng lượng tia X thấp, mang đến hình ảnh rõ nét, phục vụ tốt cho quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh.

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn các vấn đề về sức khỏe tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tóm lại, chụp X-quang sọ não là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh với quy trình thực hiện đơn giản, chi phí hợp lý. Nếu không may gặp phải những biểu hiện tổn thương ở sọ não, người bệnh cần sớm đến bệnh viện để thăm khám và nhận chỉ định chụp X-quang sọ não từ bác sĩ, nếu cần.